نامه ای برای دبیرکل سازمان جهانی یونشکو

خانم ایرینا بوکوا دبیر کل محترم سازمان جهانی یونسکو

آقای فرانچسکو باندارین معاون محترم دبیرکل یونسکو در بخش فرهنگ

خانم سیسیل دویل رئیس محترم بخش میراث فرهنگی ناملموس یونسکو

اعضای محترم کمیته بین‌الدول کشورهای عضو کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس

عالیجنابان،

امضا کنندگان این بیانیه به عنوان جمعی از سازمان های غیر دولتی فعال در"شورای هماهنگی سازمان‌های غیردولتی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور جمهوری اسلامی ایران" که در مناطق و استان های مختلف این کشور، و به صورت داوطلبانه در جهت بقا و حفاظت از میراث فرهنگی و محیط زیست این کشور، که جزئی از میراث تاریخی و معنوی جهانی می باشد، فعالیت می نمایند، با توجه به طرح پرونده مربوط به چوگان به شماره 00905 با عنوان "چوگان، یک بازی سنّتی با اسب در قره باغ"، تسلیم‌شده توسط جمهوری آذربایجان در نشست سوم تا هشتم دسامبر 2013 برای ثبت احتمالی در فهرست "میراث فرهنگی ناملموس نیازمند پاسداری فوری" با توجه به سوابق موجود، و در نظر گرفتن برخی نگرانی‌ها، براساس حقوق در نظر گرفته شده برای ایران در چهارچوب کنواسیون سال 2003، خواهشمندیم در بررسی این پرونده به موضوعات مورد اشاره زیر که تشکل های غیر دولتی جمهوری اسلامی ایران به عنوان نمایندگان وجدان اجتماعی ارائه می نمایند توجه فرمایید.

همانگونه که مستحضر هستید، با توجه به مستندات و دائره المعارف های مختلف موجود،خاستگاه و محل زایش چوگان کشور ایران بوده، و این بازی در طول سال های گذشته از این کشور به دیگر مناطق جهان اشاعه پیدا کرده است، و مهمتر از آن این‌که، این بازی اکنون نیز بخشی از زندگی، معیشت، و هویت اقوام و ساکنان مناطق مختلف ایران همچون کرد، بختیاری، آذربایجانی، کرمانی و غیره می باشد. از آنجا که بازی چوگان همچنان به صورت فعال در مناسبت هایی چون جشن های ملی و بومی و حتی آیین های خانوادگی همچون عروسی مناطق مختلف کشور ایران به عنوان یک بازی سنتی و آیینی برگزار می گردد، لذا ثبت آن به نام کشور آذربایجان موجب بروز واکنش های منفی از طرف برخی کمیته های محلی و متخصصین و سازمان های غیر دولتی شده است. همین امر حساسیت و اختلاف بین دو ملت ایران و آذربایجان را سبب خواهد شد، و باعث می گردد تا کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس از روح خود فاصله بگیرد.

از سوی دیگر،درانتظارماندن کشور ایران برای الحاق به این پرونده در سال دیگر، و یا تلاش این کشور برای ارائه‌ یک پرونده کشوری مجزا در سال‌های بعد، صدمات جدی و بسیاری به روابط این دو ملت همسایه و دوست وارد خواهد ساخت.

با توجه به اینکه هدف کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس ایجاد صلح و گفتگو در میان گروه‌ها، اقوام و کشورها است، و رویکرد جدید یونسکو مبنی بر نامگذاری دوره 2013-2022 با عنوان دهه تقارب فرهنگ‌ها نیز نشان دهنده این موضوع می‌باشد، و این‌که یکی از راه‌های دست‌یابی به این تقارب تشویق ملت‌ها برای ثبت آثار فرهنگی به‌ شکل مشترک و در قالب پرونده‌های چند ملیّتی است، ثبت پرونده‌هایی از آن دست که کشور آذربایجان برای سال 2013 ارائه نموده، که عنصری مشترک در آن‌ها، تنها به‌نام یک کشور معرّفی می‌شود، می‌تواند موجب فاصله گرفتن از اهداف کنوانسیون گردد؛ و این درحالی است که تشویق ملت‌ها به ثبت آثار چند ملیتی منجر به احترام آنان به میراث فرهنگی ناملموس بشری می‌شود. از این رو پیشنهاد می‌گردد بخش میراث فرهنگی ناملموس یونسکو، و ارگان‌های ارزیاب همکار آن، در چنین مواردی به گذشته تاریخی مشترک کشورها توجّه نمایند. در بحث چوگان، چنان ‌چه این پیشینه‌ به‌ درستی مورد بررسی قرار گیرد، مشخّص می‌گردد که ثبت چوگان تنها به‌ نام کشور آذربایجان از انصاف به‌ دور است ، و عملی است که واقعیت عنصری عمده در جمع مواریث ناملموس بشری را نادیده می‌انگارد.

کشور ایران نیز همواره تلاش نموده است تا بر اساس کنواسیون 2003 خط مشی توجّه به مواریث مشترک را دنبال کند، و همواره در پی راهی به منظور ترویج صلح، همبستگی و روابط دوستانه با کشورهای همسایه و هم ‌فرهنگ با خود باشد: تجربه ثبت میراث فرهنگی ناملموس نوروز نمونه‌ای موفق از این نوع تلاش از سوی جمهوری اسلامی ایران است.

اما در ادامه لازم است به مواردی در نقد پرونده ارائه شده از سوی جمهوری آذربایجان اشاره گردد:

همانگونه که در نریشن (گفتار متن) فیلم ارائه شده توسط جمهوری آذربایجان بیان می‌شود، این بازی در شهرهای ارومیه و تبریز در کشور ایران نیز برگزار می گردد،و این خود دلیلی بر وجود این بازی در ایران است. البته فیلم مذکور در بیان این موضوع از نام جعلی آذربایجان جنوبی برای این مناطق در نریشن (گفتار متن) آذری خود استفاده کرده است؛ و این نام گذاری نادرست پرونده و قابلیت استناد آن را با چالشی عمده مواجه ساخته است: سندی که مقرّر است به‌طور رسمی در سازمان بین‌المللی یونسکو به تصویب برسد، بایستی از هرگونه عبارتی که خدشه‌ای را به تمامیت ارضی کشوری دیگر وارد می‌سازد تهی باشد. متاسفانه این بخش از نریشن (گفتار متن) آذری در زیرنویس انگلیسی فیلم نیامده، و این امر باعث شده که ارزیابان ارگان فرعی یونسکو متوجّه استفاده از این نام مجعول نشوند.

از سوی دیگر در متن پرونده به نام 16 استان مختلف جمهوری آذربایجان به عنوان مناطقی که اکنون بازی چوگان در آنها انجام می شود اشاره شده است، که این موضوع دلیلی بر وجود و زنده بودن بازی چوگان در آن کشور می باشد؛ لذا درخواست ثبت این پرونده در فهرست میراث فرهنگی ناملموس نیازمند پاسداری فوری (در خطر) با شواهد موجود مغایرت دارد.

امضا کنندگان این بیانیه بر این باورند که ثبت بازی چوگان به ‌نام کشور آذربایجان، به‌هیچ‌وجه، نمی‌تواند واقعیت این میراث گران‌سنگ بشری را به‌نمایش بگذارد. چوگان میراث فرهنگی ناملموس شماری از کشورهای جهان، و از جمله، کشور جمهوری اسلامی ایران است، و چنان‌چه ثبت آن به‌طور مشترک و توسّط تمامی این کشورها صورت پذیرد، آن‌گاه جهانیان درخواهند یافت که این عنصر به‌هیچ‌وجه در معرض خطر نابودی نیست، بلکه عنصری زنده و پویا و دارای تنوّعات قومی و فرهنگی بسیار است. از سوی دیگر، آن‌چه آذربایجان قصد ثبت آن را دارد، صرفاً، بخشی بسیار کوچک از چیزی است که ملل بخش وسیعی از جهان «چوگان» می‌خوانند. ما بر این باوریم که چوگان هنگامی به‌شایستگی به ثبت جهانی می‌رسد که تمامی کشورهای دارنده‌ی آن مشترکاً به ثبت آن اقدام نمایند.

در پایان توجه شما را به همزمانی ارائه این پرونده اختلاف برانگیز با میزبانی جمهوری آذربایجان در این اجلاس جلب نموده، و خواهشمندیم تا ضمن توجه به مستندات ارائه شده بازنگری لازم در خصوص این پرونده را مورد توجه قرار دهید.

با تقدیم احترام

1) انجمن آفتاب سرخ ( استان خوزستان )

2) انجمن آیاپیر ( استان خوزستان و تهران )

3 ) انجمن اسفند گان روز مهر ورزی ( استان تهران )

4) انجمن ایران‌شناسی کهن‌دژ ( استان همدان )

5) انجمن ایلام‌شناسی ایران ( استان تهران )

6) انجمن بوم آب و آفتاب خوزستان(خوزستان)

7) انجمن پرورش اسب ( استان همدان )

8) انجمن پویشگران سفر پاک ( استان همدان )

9) انجمن پیشگامان خورشید استهبان ( استان فارس )

10) انجمن پاسداشت مفاخر ایران

11) انجمن توسعه و ترویج فرهنگ موزه داری ( استان اصفهان )

12) انجمن جوانان سپید پارس ( استان مازندران )

13) انجمن چارسوق کویر اردکان ( استان یزد )

14) انجمن حمایت از اسب اصیل ایران

15) انجمن دوستان زمین ( استان همدان )

16) انجمن دوستداران میراث فرهنگی افراز ( استان تهران )

17) انجمن دوستداران میراث فرهنگی آبادان(خوزستان)

18) انجمن دوستداران میراث فرهنگی بهبهان(خوزستان)

19) انجمن دوستداران میراث فرهنگی باستان پژوهان باغملک(خوزستان)

20) انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا (خوزستان)

21) انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریشا ایذه(خوزستان)

22) انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاشار رامهرمز(خوزستان)

23) انجمن دوسستداران میراث فرهنگی دزفول(خوزستان)

24) انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوش (خوزستان)

25) انجمن دوستداران میراث فرهنگى قورتان ( استان اصفهان )

26) انجمن دوستداران میراث فرهنگى گز برخوار ( استان اصفهان )
27) انجمن دوستداران میراث فرهنگی گیلان ( استان گیلان )

28) انجمن دوستداران میراث فرهنگى ورزنه ( استان اصفهان )

29) انجمن دوستداران میراث هوتو ( استان مازندران )

30) انجمن دوست داران دالاهو ( استان کرمانشاه )

31) انجمن دوستداران آثار تاریخی و مفاخر نوش آباد ( استان اصفهان )

32) انجمن دوستداران حافظ  ( استان فارس )

33) انجمن دوست داران حافظ ( استان خراسان )

34) انجمن دوستداران شوشتر(خوزستان)

35) انجمن دوستداران یادمان‌ها ( استان قزوین )

36) انجمن دوستداران و حافظان خشت‌خام ( استان یزد )

37) انجمن دیدبانان میراث ایل سنگسر ( استان سمنان )

38) انجمن سامان گشت صفه ( استان اصفهان )

39) انجمن سرزمین بیکران (کرمان)

40) انجمن سواد کوه شناسی ( استان مازندران)

41) انجمن علمى مرمت دانشگاه پیام نور اصفهان ( استان اصفهان )

42) انجمن فردوسی ( استان تهران )

43) انجمن فرهنگی اجتماعی اندیشه جوان ( استان اصفهان )

44) انجمن فرهنگی و هنری پاسارگاد ( استان خراسان )

45) انجمن فرهنگی هنری سپنتا (استان خراسان )

46) انجمن میراث بانان زنده رود ( استان اصفهان )

47) انجمن میراث فرهنگی درودگاه ( استان فارس )

48) انجمن میراث هزار ( استان کرمان )

49) انجمن مهر گان ( استان تهران )

50) انجمن وحدت جوانان ایران زمین ( استان اصفهان )

51) انجمن یاوران یادگارهای فرهنگی میبد ( استان یزد )

52) بنیاد شوش شناسی(خوزستان)

53) بنیاد فردوسی ( استان تهران )

54) خانه عصر باستان ( استان فارس )

55) خانه فرهنگ جاودان ( استان فارس )

56) کانون بارگاه مهر ( استان اصفهان )

57) کانون تهران شناسی ( استان تهران )

58) کانون پاسارگاد ( استان گلستان )

59) کانون مطالعات معماری قوام الدین شیرازی ( استان فارس )

60) کمیته پیگیری خانه‌های تاریخی ( استان تهران )

61) کمیسیون انجمن‌های دوستدار میراث فرهنگی و طبیعی مازندران ( استان مازندران )

62) موسسه ایران شناسی نیستان گمشده ( استان خراسان )

63) موسسه تمدن کویر (کرمان)

64) موسسه دید خرد ( استان اصفهان)

65) موسسه گردشگران سبز اندیش ( استان گیلان )

66) موسسه سرزمین باستان آرتا ( استان مرکزی )

67) موسسه سیراف پارس ( استان بوشهر )
68) موسسه گردشگرى جام جهان بین ( استان اصفهان )

69) موسسه میراث پژوهان مهربین ( استان اصفهان )

چوگان ورزشی ایرانی است

چوگان ورزشی ایرانی است
حسین زندی

عیلامی ها با فریاد چوگه و اوورچین چوگان بازی می‌کردند

در اعتراض به روش کشور آذربایجان و پرونده­سازی برای ثبت چوگان ایرانی در فهرست یونسکو، کارگاهی با موضوع چوگان و گردشگری ورزشی در همدان برگزار شد. در این کارگاه مطرح شد که چوگان یک ورزش ایرانی است. چوگه یا چوکه و اروچین، اصطلاحات رایج در بختیاری هستند که در چوگان استفاده می‌شوند. این اصطلاحات ریشه عیلامی دارند.

خبرگزاری میراث فرهنگی – گروه میراث فرهنگی- این کارگاه جمعه گذشته، با همکاری انجمن پرورش اسب همدان، دوستان زمین، پویشگران سفر پاک و عده­ای از علاقه­مندان به مبراث فرهنگی برگزار شد. هدف از برگزاری این برنامه معرفی هرچه بیشتر ورزش چوگان و شناسایی عناصر آن و ارتباط این ورزش با صنعت گردشگری، اعلام شد.

 

یکی از تسهیلگران با پرداختن به تاریخچه این بازی و پیشینه اسب و سوارکاری در ایران گفت: وقتی ما از میراث فرهنگی صحبت می­کنیم به موارد گوناگونی برمی­خوریم. یکی از این میراث مفهوم اسب است. اسب در کشور ما پیشینه­ای بسیار کهن دارد و حیف است که ما از این پیشینه بی خبر باشیم.

 

مهدی بختیاری گفت: حدود 50 میلیون سال پیش، موجودی به اندازه روباه که فسیل آن در آسیای مرکزی پیدا شده است، زندگی می­کرد. یکی از زیستگاه­های این جانور سرزمین ایران کنونی است. که پس از عصر یخبندان و یک دگردیسی به شکل امروزی درآمده است. 4-6 هزار سال پیش از میلاد پیشینه­ای است که برای اسب در ایران تخمین می­زنند. دو نژاد اصلی اسبچه خزر در اطراف دریای مازندران زندگی می­کردند که این دو نژاد جد همه اسب­های دنیا هستند.

 

 رئیس انجمن پرورش اسب همدان ادامه داد: آریایی­ها وقتی وارد ایران شدند اسب­هایی را همراه خود به این سرزمین آوردند که با اسب­های عیلامی که در خوزستان فعلی هستند، تلفیق شده و نژاد جدیدی را به وجود می­آورند که همان اسب عرب است. یعنی همان اسبی که عرب­ها به نام خود ثبت کردند.

 

مهدی بختیاری با معرفی برخی نژادهای اسب ایرانی مانند کرد، دره شوری،یموت، آخال تکه، چناران، اسبچه خزر و... گفت: تنوع نژادی اسب­ها در ایران عاملی است که سبب می­شود در طول سده­های گذشته از آن استفاده­های گوناگونی بشود. از جمله کاربردهای اسب می­توان به سواری، جنگ، تیراندازی، چاپار، زیبایی، رقص و بازی، ورزش، کار و حتی به عنوان موجودی مقدس و قابل پذیرش، اشاره کرد. اگر ایرانیان در جنگ­ها پیروز می­شدند به دلیل تخصص در سوارکاری و وجود اسب بوده، اما امروزه باید با تاسف به این قضیه نگاه کرد چراکه که به این میراث گران­بها توجه چندانی نمی­شود.

 

چوگان یک ورزش کاملا ایرانی است. اصطلاحاتی که در این بازی استفاده می­شود از زمان عیلامی­ها باقی مانده و کاملا بومی است. مثلا چوگه یا چوکه و اوورچین که در زبان بختیاری متداول است ریشه عیلامی دارد. زمین­های بازی چوگان، در چغاخور چهارمحال و نقش جهان اصفهان همه شواهدی است که به ایرانی بودن چوگان اشاره دارد. امروز ما نباید اجازه دهیم این سرمایه توسط بیگانگان مصادره شود.   

 

سپس یکی دیگر از تسهیلگران، در ارتباط با این نشست گفت: موضوع کارگاه امروز ما در راستای گردشگری پایدار است. منابع گردشگری پایدار میراث فرهنگی و محیط زیست است. مفهوم اسبب در ابعاد مختلف و ورزش­ها و بازی­های مختلف موضوعی است که در راستای پایداری گردشگری است.

 

بابک مغازه­ای گفت: مفهوم اسب ابعاد گوناگون و نیز نقشی محوری در زندگی ایرانیان داشته است. اسب به عنوان یک حیوان در محیط زیست نقش دارد، مفهوم اسب یکی از سرمایه­های فرهنگی از گذشته تا به امروز به شمار می­رود. در گذشته اسب به عنوان یاور انسان در جنگ استفاده می­شد و در ابعاد مختلف زندگی بشر حضور داشت.

 

تنها سوارکاری نیست که در این رشته اهمیت دارد، ادوات و ابزار سوارکاری و صنعت ساخت این ادوات در کنار پرورش اسب به عنوان صنعتی که با اسب در ارتباط است همواره مورد توجه بوده است و نقش محوری این رشته در اقتصاد نیز مشهود است.

 

این تحلیل‌گر ادامه داد: اسب در تاریخ رزم، معماری، ورزش، فرهنگ و قدرتمندی انسان نقش داشته است. امروزه به دلیل حضور اسب در فرهنگ و زندگی، باید آن را حفظ کرد. حفظ ورزش­های مرتبط با آن نیز یکی از وظایف ماست و چوگان که یک ورزش ایرانی است تاسفانه امروز به وسیله آذربایجان از ما گرفته می­شود. ایرانیان مبتکر چوگان هستند، همچنین برخی از ادوات این ورزش را ایرانیان ساخته­اند. قدیمی­ترین مکان­ها و فضاهای بازی چوگان در ایران است.

 

مغازه­ای در بخشی از سخنانش گفت: یکی از اهداف این کارگاه این است که به اهمیت چوگان بپردازد. در این کارگاه این موضوع را بررسی می­کنیم که چگونه می­توان از این میراث فرهنگی و تاریخی محافظت کرد و برای جلوگیری از اقدامات کشور آذربایجان در زمینه ثبت این ورزش، چه باید کرد؟

 

شرکت­کنندگان در کارگاه از این بازی به عنوان یک ارزش فرهنگی و میراث کهن یاد کردند و وجود ردپای این ورزش را در افسانه­ها، اساطیر، تاریخ، ادبیات و به ویژه در اشعار شاعرانی چون حافظ، از مهمترین نمودهای این ورزش در پیشینه ایرانیان دانستند. آنها همچنین وجود نام جای­هایی با پسوند و پیشوند چوگان مانند تنگه چوگان، را شاهدی مستند و مستدل بر ایرانی بودن این ورزش کهن خواندند. حاظران در این کارگاه از مسئولان تقاضا کردند داشته­ها و سرمایه­های فرهنگی ایران را پیش از اینکه دیگر کشورها به آن دست­اندازی و دست درازی کنند، به نام ایران ثبت کنند و اجازه تجاوز به حریم فرهنگی ایران به آنها داده نشود. در پایان شرکت­کنندگان در کارگاه با تدوین بیانیه­ای ضمن درخواست کمک از هموطنان برای جلوگیری از اقدام کشور آذربایجان، از دبیر یونسکو خواستند حقوق مردم ایران را به رسمیت بشناسند و با ثبت پرونده­های جعلی اعتبار فرهنگی سازمان یونسکو را به خطر نیاندازند.

 

در این بیانیه از هم هموطنان خواسته شده از طریق امضا بیانیه­ها و نامه­نگاری و اطلاع رسانی در رسانه­های جمعی و شبکه­های اجتماعی از ثبت ورزش ایرانی چوگان به وسیله آذربایجان جلوگیری کنند.