زنجیره انسانی برای نجات اصطبل مهری خانم در ورکانه
حسین زندی
جمعه گذشته فعالان مدنی همدان با تجمع در مقابل اصطبل تاریخی ورکانه اعتراض خود را نسبت به بیتوجهی مدیران میراث فرهنگی استان به تخریب این اصطبل و نیز وضعیت روستای ورکانه اعلام کردند.
در این تجمع که تعدادی از اعضای انجمنهای «پرورش اسب همدان»، «پویشگران سفر پاک» و «دوستان زمین » حضور داشتند. حاضران خواستار مرمت دو اصطبل تاریخی و قلعه مهری خانم، درروستای ورکانه از سوی مسئولان میراث فرهنگی همدان شدند. اعضای این انجمنها ضمن تشکیل حلقه انسانی در مقابل اصطبل مری لیلی قراگوزلو، تاکید کردند احتمال اینکه این بناها بتوانند در مقابل بارشهای امسال دوام بیاورند بسیار کم است.
رئیس انجمن اسب همدان گفت: این روستای تاریخی مرکز بازشناسی و معرفی اسب اصیل ایرانی (نژاد خوزستان) به جهانیان است. این کار توسط خانم مری لیلی قراگوزلو انجام شد و اگر زحمات ایشان نبود شاید این اتفاق نمیافتاد. وی با اصلاحاتی توانست در طول دو سال 10 سانتی متر به قامت اسب ایرانی بیفزاید. مستندات ژنتیکی و تحقیقاتی که در اختیار دانشگاههای امریکا قرار دارد، نشان میدهد که تمام اسبهای دنیا میتوانند نژاد ایرانی داشته باشند. با تلاش خانم قراگوزلو بود که اسب ایرانی به ثبت جهانی رسید. آنچه امروز به عنوان اسب عرب شناخته میشود، منشا ایرانی دارد.با اینکه خانم قراگوزلو تلاشهای فراوانی برای اصلاح نژاد اسب ایرانی انجام داد، جهاد سازندگی همدان حق این خانم را ضایع کرد، من شاهد این موضوع بودم.
مهدی بختیاری افزود: وقتی انجمن اسب عرب تشکیل شد، تا پنج سال ایران حتی نماینده ای در این انجمن نداشت. با اینکه در صحرای عربستان اسب نمیتوانست رشد کند، با خیانت عربستان و امریکا تلاش شد اسب ایران را به نام عرب ثبت کنند. اما مری لیلی قراگوزلو، با هزینه شخصی خود مسئله را پیگیری کرد. او حتی بارها به امریکا سفر کرد تا توانست این انجمن را متقاعد کند. البته متاسفانه با نام و نژادی دیگر توانستند اسب ایرانی را با نام «اسب عرب خوزستان» به ثبت برسانند. در اواخر عمر خانم قراگوزلو مسئولان متوجه خدمات این بانوی ایرانی شدند، اما خیلی دیر شده بود.
وی ادامه داد: چند سالی است اسب اصیل ایرانی یا عرب خوزستان،مورد توجه قرار گرفته است اما مسئله قرنطینه و همچنین ورود اسبهای خارجی؛ مانند عرب مصری،عرب اروپایی، عرب هلندی و امریکایی سبب میشود تمام تلاشهای خانم قراگوزلو از بین برود. متاسفانه سودجویی پرورش دهندگان و نبود نطارت دولتی، آسیب جدی به این مسئله وارد کرده است.
رئیس انجمن پرورش اسب در ادامه افزود: در سال 1755 میلادی سه اسب،برای اصلاح نژاد اسبهای اروپایی، از ایران خارج شد که امروز قویترین و زیباترین اسبهای اروپایی از نژاد این سه اسب هستند. یعنی در دنیا اسبی را نمیبینید که خون اسب شرقی نداشته باشد. گوناگونی اسب در ایران بسیار زیاد است. اسب کاسپین (اسبچه خزر)، که جد تمام اسبهای دنیاست. اسب ترکمن، اسب کرد، اسب درهشوری و... اسب ناپلئون که سی سال همراه او بود، یک اسب ایرانی بود که جهانپیما نام داشت و بعدها به امپراطور شهره شد.
بختیاری در پایان گفت: اسب در فرهنگ ما حضور پررنگی دارد . از نامهای مردم تا فرهنگ عمومی، میتوان نمود این مسئله را دید. همدان پایگاه اسب و سوارکاری در ایران بوده، حیف است که داشتههای آن مانند اصطبل قدیمی روستای ورکانه نادیده گرفته شود. ما امیدواریم مسئولان استان با تعامل و تدبیر بتوانند این سرمایهها را نجات دهند و ما بتوانیم در جهت حفظ نژاد اصیل اسب ایرانی، از چنین فضاهایی بهره ببریم و راه خانم قراگوزلو و خانم لوییس فیروز؛ دو بانوی پرورش اسب ایران را ادامه دهیم.
در پایان شرکتکنندگان در این گردهمایی با تشکیل حلقه انسانی به دور این بنای تاریخی منحصر به فرد، خواستار توجه بیشتر مسئولان و مرمت و حفظ این بنا شدند.
اصطبل های امیر طومان و مری لیلی قراگوزلو در آستانه نابودی
اصطبل مری، بی سقف شد
http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=106576&Serv=3&SGr=22
سقف اصطبل ورکانه فرو ریخت. اصطبل ورکانه در سالهای گذشته به دلیل بی توجهی مسئولان در معرض تخریب قرار گرفته بود. مری لیلی قراگوزلو این اصطبل را در اواخر دهه 40 با معماری سنگی ایران ساخت. به گفته دوستداران میراث فرهنگی این اصطبل میتواند تبدیل به موزه شود با این وجود همچنان در بیمهری مسئولان به سر میبرد.
خبرگزاری میراث فرهنگی- گروه میراث فرهنگی- در سالهای گذشته بهدلیل بیتوجهی اصطبل ورکانه، در معرض تخریب قرار گرفته است. در روزهای اخیر تخریبها افزایش یافته و بخشی از سقف آن هم فرو ریخت.
این در حالی است که در اواخر دهه 40 «مری لیلی قراگوزلو» (چهره جهانی پرورش اسب) این اصطبل را با معماری منحصر به فرد، با مصالح سنتی و سنگی در جنوب این روستا ساخت که تا آغاز انقلاب پرورش و اصلاح نژاد اسب در این مکان انجام میشد.
دوستداران میراث فرهنگی، بارها پیشنهاد تبدیل این اصطبل به موزهای مرتبط به اسب سواری در همدان داده شده اما تاکنون از طرف هیچ سازمانی مورد حمایت قرار نگرفتهاست.
روستای ورکانه از جاذبههای مهم روستایی استان همدان است که افزون برزیباییهای طبیعی و مناظر روستایی، از معماری منحصر به فرد سنگی نیز برخوردار است. دو اصطبلی که در این روستا قرار دارد از نمونههای زیبای معماری سنگی است. همچنین قلعه اربابی «امیر طومان قراگوزلو» جد مری لیلی قراگوزلو با پلان چلیپایی و مربوط به دوره قاجار در میان باغی زیبا قرار دارد که متروکه شده است.
اصطبل قدیمی روستا مربوط به دوره قاجار است و توسط یکی از اهالی مورد استفاده قرار میگیرد. هنوز بقایای گچبریها و نقاشی روی دیوار این اصطبل باقی مانده اما سقف آن دچار آسیب جدی شده است.
«مهدی بختیاری»، رئیس انجمن پرورش اسب همدان میگوید: «وضعیت اصطبل قدیمی که در روستای ورکانه قراردارد تقریبا نامشخص است. سیستم نگهداری ساختمان مشخص نیست و مدیریتی ندارد. برخی از گردشگران خارجی به ایران سفر می کنند و به همدان می آیند تا تنها در ورکانه این اصطبل ها را ببینند. ورکانه یکی از مراکز بزرگ پرورش اسب اصیل ایرانی بوده است.
بختیاری ادامه میدهد: «اسب اصیل ایرانی توسط مرحوم مری لیلی قراگوزلو در این مرکز پرورش و اصلاح نژاد شده، و مهمتر اینکه به دنیا معرفی و شناسانده شدهاست.
رئیس انجمن پرورش اسب همدان در ادامه میگوید: «ظاهرا کسی متولی این اصطبل نیست و اگر وضع به همین منوال پیش برود در چندسال آینده دیگر اثری از آن باقی نمیماند. با این حال در حق یکی از با ارزش ترین اماکن همدان خیانت شده است. ما میخواهیم وضعیت آن مشخص بشود. عدهای از اهالی روستا بر آن ادعای مالکیت می کنند و خود را ذینفع میدانند اما دلسوزی نمیکنند.»
بختیاری در مورد چاره اندیشی در وضعیت فعلی میگوید: «باید سازمان میراث فرهنگی وگردشگری وارد عمل شود و آنرا مرمت وبازسازی کند. متاسفانه سازمان میراث فرهنگی همدان تنها عکسهای این روستا و اصطبلها را به نمایش میگذارد. باید از متولیان میراث پرسید اگر این بناها در این روستا نابود شوند چه چیزی را به عنوان جاذبه گردشگری و میراث تاریخی معرفی خواهند کرد؟ به نظر نمیرسد که این ساختمان زمستان امسال را دوام بیاورد.»
این فعال فرهنگی ادامه میدهد: «درصورت اقدام نکردن سازمان میتوان اصطبلها را به بخش خصوصی به صورت استیجاری واگذار کرد تا ضمن مرمت از این میراث تاریخی نگهداری کنند. این روستا پتانسیل آنرا دارد که هم در امور پرورش اسب وارد فعالیت شود و هم میتوان از یکی از اصطبلها به عنوان موزه اسب و ادوات سوارکاری بهره برد.
حسین زندی
روزنامه تهران امروز
کد خبر: 135126
تاریخ خبر: دوشنبه, 07 مرداد 1392
بخش خصوصی سرمایهگذاری برای تاسیس موزه اسب را پذیرفته است اما سازمان میراث فرهنگی مقاومت میکند
ناآگاهی مسئولان، مانع تاسیس موزه اسب همدان
یکی از جاذبههای مهم این روستا این است که اصلاح یکی از نژادهای اسب ایرانی (نژاد خوزستانی) از این روستا شروع شده است.در اواخر دهه 40 خانم «مری لیلی قراگوزلو» (چهره جهانی پرورش اسب) اصطبلی با معماری منحصربهفرد با مصالح سنتی و سنگی در جنوب این روستا ساخت و تا آغاز انقلاب به پرورش و اصلاح نژاد اسب مشغول بود
همدان - فاطمه کاظمی: روستاهای زیادی در کشور بهعنوان روستای هدف گردشگری شناسایی و معرفی شده است و مسئولان با تبلیغات زیادی سعی دارند گردشگران را به این روستاها جذب کنند. برخی از این روستاها موقعیت و جذابیت بیشتری برای علاقهمندان داشتهاند و همین جذابیت باعث شده است که شهرت جهانی پیدا کنند. در فاصله 24 کیلومتری شرق شهر همدان در کوهپایه الوند، همراهی طبیعت زیبا، با میراث فرهنگی غنی و دست هنرمند انسان بهشتی ساخته است بهنام «ورکانه» که آن را نگین گردشگری همدان میخوانند. ورکانه یکی از روستاهایی است که آوازهاش به آن سوی مرزها نیز کشیده شده است.
پیشینه تاریخی ورکانه
اغلب پژوهشگران قدمت این روستا را تا 400 سال تخمین زدهاند، اما در باور عامه مردم روستا روایتهایی از جابهجایی محل روستا وجود دارد. مردم روستا معتقدند محل این روستا دوبار جا به جا شده است. ابتدا این روستا در محلی با 2کیلومتر فاصله نسبت به محل فعلی به نام «یه کانی» که باز پسوند کانی داشته است قرار داشته است و همچنین به محل دیگری به نام «مردوردی» اشاره میکنند (مر در زبان پهلوی به معنی غار است) و بر این باورند که روستاهای اشاره شده در اثر بارش بیش از حد سنگین برف تخریب شده است و چون خانهها تحمل برف بیش از حد را نداشته است به محل پایینتری مهاجرت کردهاند. هنوز این روستا بیشترین حجم بارش برف را در میان روستاهای همدان دارد. در سالهای پربارش ارتفاع برف در هر نوبت به بیش از یک متر میرسد. همچنین مردم روستا به سنگ قبرهایی اشاره میکنند که با خطی نامتعارف حکاکی شده است که توسط قاچاقچیان به سرقت رفته است. وجود نام جاهای باستانی در اطراف روستا شاهدی بر پیشینه کهن ورکانه است.
ورکانه، خاستگاه اصلاح نژاد اسب اصیل ایرانی
یکی از جاذبههای مهم این روستا این است که اصلاح یکی از نژادهای اسب ایرانی (نژاد خوزستانی) از این روستا شروع شده است.در اواخر دهه 40 خانم «مری لیلی قراگوزلو» (چهره جهانی پرورش اسب) اصطبلی با معماری منحصر به فرد با مصالح سنتی و سنگی در جنوب این روستا ساخت و تا آغاز انقلاب به پرورش و اصلاح نژاد اسب مشغول بود اما در سالهای اخیر بهدلیل بیتوجهی، این بنای زیبا تخریب شده است. همچنین قلعه اربابی «امیر طومان قراگوزلو» جد مری لیلی قراگوزلو با پلان چلیپایی و مربوط به دوره قاجار در میان باغی زیبا قرار دارد که متاسفانه متروکه شده است و اصطبل قدیمی روستا مربوط به دوره قاجار است و توسط یکی از اهالی مورد استفاده قرار میگیرد. چندی پیش یکی از کارشناسان فرهنگی همدان پیشنهاد تبدیل این اصطبل به موزه اسب همدان را داد که تاکنون از طرف هیچ سازمانی مورد حمایت قرار نگرفته است.
سابقه همدان در پرورش اسب
بنابر گفته بسیاری از کارشناسان سابقه پرورش اسب در همدان به دوره مادها برمیگردد. اسب «نیسائی» از اسبهای اصیل این دیار بوده است که در 100 سال اخیر نسل آن منقرض شده است. یک کارشناس فرهنگی درباره اهمیت و سابقه پرورش اسب در همدان به تهرانامروز گفت: در کشور ما سابقه پرورش اسب با زندگی مردم عجین شده است و همدان نیز از این مسئله مستثنا نیست. افرادی مانند «جکسون» در سفرنامههای خود از اسبهای همدان یاد و آن را ستایش کردهاند. «حسین زندی» در ادامه گفت: در 100 سال اخیر در ایران در زمینه پرورش اسب اقدامات زیادی انجام شده است. در صنعت سوارکاری افرادی مانند مری لیلی قرهگزلو که اصالتا همدانی است و خانم فیروز در بازشناسی اسب کاسپین و پرورش اسب اصیل خوزستان تلاشهای زیادی انجام دادند. زندی افزود: یکی از اقدامات مهمی که خانم قرهگزلو انجام داد ساخت اصطبل قدیمی در اواخر دهه 40 است که در کنار اصطبل تاریخی مربوط به دوره قاجار ساخته شد. زمانی که وی در زمینه سوارکاری و پرورش اسب آغاز به فعالیت کرد سعی داشت در کنار استفاده از ابزار قدیمی سوارکاری از ابزارآلات غربی نیز استفاده کند و همین یکی از دلایل موفقیت وی بود.
رونق گردشگری با تاسیس موزه اسب
این کارشناس درباره اهمیت تاسیس موزه اسب در روستای ورکانه گفت: وقتی یک روستا بهعنوان هدف گردشگری انتخاب میشود باید حقوق جامعه محلی آن نیز رعایت شود. یعنی با ورود به آن آرامش اهالی به هم نریزد. اما انتخاب روستای ورکانه بهعنوان یک روستای هدف گردشگری هیچ نفعی به حال اهالی آن نداشت. نه بازارچه محلی در آن دایر شد و نه برای اهالی آن درآمدزایی شده است. وی درباره تاثیر این مسئله گفت: این مسائل باعث مقاومت روستائیان و واکنش منفی آنها در برابر گردشگران میشود. بنابراین برای جلوگیری از چنین مواردی باید منافع روستائیان را با صنعت گردشگری پیوند دهیم. متاسفانه این پیوند در روستای ورکانه ایجاد نشده و همین باعث شده است که مردم این روستا در حفظ آثار تاریخی آن هیچ تلاشی انجام ندهند. زندی درباره پیشنهاد تاسیس موزه اسب گفت: برای رسیدن به اهدافی مانند حفظ بافت تاریخی روستا و همچنین درآمدزایی برای روستا پیشنهاد تاسیس موزه اسب از سوی ما مطرح شد که سازمان میراث فرهنگی همدان تاکنون با آن موافقت نکرده است. حال آنکه اگر این اقدام صورت بگیرد میتوان ابزار سوارکاری که در تپه هگمتانه پیدا شده و مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است را در این موزه به نمایش گذاشت و از طرفی از تخریب این اصطبل زیبا که از نظر معماری نیز بسیار زیباست جلوگیری کرد. زندی درباره نتیجه این پیشنهاد گفت: سازمان میراث فرهنگی تاکنون این پیشنهاد را نپذیرفته است و دلیل آن را هم نداشتن بودجه اعلام کردهاند. حال آنکه بخش خصوصی سرمایهگذاری در این بخش را پذیرفته است اما سازمان میراث فرهنگی همچنان مقاومت میکند.
ناآشنایی مسئولان با اهمیت موزه اسب
همدان بهدلیل فضای کوهستانی بسیار زیبا، مستعد پرورش اسب در ایران است. از طرفی سوارکاری در همه دنیا بهعنوان یکی از منابع درآمدزایی صنعت گردشگری مطرح است. یکی از فعالان پرورش اسب در همدان درباره مشکلات تاسیس موزه اسب در همدان گفت: با توجه به سابقه پرورش اسب در همدان و ظرفیت بالای این منطقه در صنعت پرورش اسب نیاز داریم این صنعت جان دوبارهای بگیرد. از طرفی برای رونق بخشیدن به صنعت گردشگری در همدان نیاز به تاسیس موزه اسب احساس میشود اما گرفتاریهای اداری تاکنون مانع تحقق این امر شده است. «مهدی بختیاری» در ادامه گفت: بخش خصوصی بسیار علاقه مند است که در این زمینه سرمایهگذاری کند، اما نبود حمایت از سوی نهادهای دولتی و همچنین گرفتاریهای اداری ما را در این زمینه دچار مشکل کرده است. نظرات منفی که در ادارات وجود دارد و پیچ و خمهای اداری، بخش خصوصی را با مشکلات جدی مواجه کرده است. بختیاری در پایان گفت: ناآشنایی و ناآگاهی مسئولان اداراتی مانند جهاد کشاورزی و سازمان میراث فرهنگی با اهمیت این موضوع باعث مغفول ماندن آن شده است. این در حالی است که در استانهای دیگر حمایت از بخش خصوصی بیشتر است. بخش خصوصی برای راه اندازی این موزه نیاز به منابع مالی ندارد و همین که مجوز تاسیس این موزه صادر شود کار را آغاز خواهد کرد و حتی در زمینه اشتغالزایی هم موفق خواهد بود.
روزنامه تهران امروز